Βιοχημικοί παράγοντες και βιοχημικές οδοί ανάπτυξης του καρκίνου του μαστού, που αναστέλλονται από την κουρκουμίνη©

Υπό του Δρ. Δημητρίου Ν. Γκέλη - MD, ORL, DDS, PhD, Medical Life Coach

O καρκίνος του μαστού είναι ένας διαδεδομένος καρκίνος στις ενήλικες γυναίκες και είναι η κύρια αιτία θανάτου λόγω της παρουσίας καρκίνου στις γυναίκες σε όλο τον κόσμο. Μεταξύ όλων των κακοήθων ασθενειών, ο καρκίνος του μαστού θεωρείται ως μία από τις κύριες αιτίες θανάτου στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που ευθύνεται για το 23% όλων των θανάτων από  καρκίνο. Ο καρκίνος του μαστού είναι ένα παγκόσμιο ζήτημα τώρα, αλλά εξακολουθεί να διαγιγνώσκεται σε προχωρημένα στάδια λόγω της αμέλειας των γυναικών σχετικά με τον αυτοέλεγχο και την κλινική εξέταση του μαστού1[1].

Αν και η καλύτερη προσέγγιση για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων και της επιβίωσης των ασθενών με καρκίνο του μαστού παραμένει η έγκαιρη ανίχνευση, η χειρουργική αντιμετώπιση, η χρήση διαφόρων κατάλληλων φαρμάκων εξακολουθεί να είναι μια αποτελεσματική θεραπεία για τον καρκίνο του μαστού. Επειδή πάνω από το 70% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού είναι θετικού τύπου υποδοχέα οιστρογόνων (ER) [estrogen receptor (ER) positive type], τα αντιοιστρογόνα χρησιμοποιούνται συχνά ως κύρια θεραπεία. Ωστόσο, αυξάνουν διαρκώς οι ενδείξεις ότι ο συνδυασμός διαφορετικών φαρμάκων αντιπροσωπεύει την καλύτερη στρατηγική στη διαχείριση του καρκίνου του μαστού[2].

Επιπλέον, σήμερα γνωρίζουμε ότι η κουρκουμίνη, που είναι το κύριο συστατικό της σκόνης του ριζώματος του φυτού κουρκουμάς επιδεικνύει αντικαρκινική δράση, όπως αποδείχτηκε με εργαστηριακές έρευνες και μελέτες σε πειραματόζωα και ανθρώπους με διάφορους μηχανισμούς, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και οι παρακάτω βιοχημικοί παράγοντες και οδοί. Έτσι σήμερα πολλοί γιατροί χρησιμοποιούν συμπληρωματικά στους ογκολογικούς ασθενείς τους την κουρκουμίνη μαζί με τη συμβατική θεραπεία που χορηγούν.

Προφλεγμονώδης μεταγραφικός παράγοντας NF-κB


Για τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων του μαστού παίζει βασικό ρόλο ο προφλεγμονώδης μεταγραφικός παράγοντας NF-κB. Αυτός ο παράγοντας ρυθμίζει περισσότερα από 500 διαφορετικά γονίδια και διέπει την έκφραση των πρωτεϊνών που εμπλέκονται στις οδούς κυτταρικής σηματοδότησης, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη καρκίνων και φλεγμονών.

 
Για τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού μπορούν να χρησιμοποιηθούν χημικές ενώσεις, που είναι ικανές να αναστείλουν τη δράση του NF-κΒ. Η κουρκουμίνη, έχει αποδειχτεί ότι είναι ικανή να επηρεάσει τον πολλαπλασιασμό και την εισβολή των καρκινικών κυττάρων του μαστού μειώνοντας τη βιολογική δραστηριότητα των γονιδίων που προκαλούν τη δράση του NF-κΒ [3, 4].

Υποδοχέας 2 του ανθρώπινου επιδερμικού αυξητικού παράγοντα (HER2)

Ένας άλλος θεραπευτικός στόχος του καρκίνου του μαστού είναι ο υποδοχέας 2 του ανθρώπινου επιδερμικού αυξητικού παράγοντα (HER2), ο οποίος προκαλεί πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων του μαστού, ο οποίος είναι ένας υποδοχέας κινάσης τυροσίνης (TK) που ανήκει στην οικογένεια EGFR. Ο υποδοχέας του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα ( EGFR) στους ανθρώπους) είναι μια διαμεμβρανική πρωτεΐνη που είναι ένας υποδοχέας για μέλη της οικογένειας επιδερμικών αυξητικών παραγόντων (οικογένεια EGF) των εξωκυτταρικών πρωτεϊνικών προσδεμάτων.
 

Η ελλιπής σηματοδότηση του EGFR και άλλων κινασών τυροσίνης υποδοχέα στον άνθρωπο σχετίζεται με ασθένειες όπως το Αλτσχάιμερ, ενώ η υπερέκφραση σχετίζεται με την ανάπτυξη μεγάλης ποικιλίας όγκων. Η διακοπή της σηματοδότησης EGFR, είτε αναστέλλοντας θέσεις δέσμευσης EGFR στην εξωκυτταρική περιοχή του υποδοχέα, είτε με αναστολή της ενδοκυτταρικής δραστηριότητας κινάσης τυροσίνης, μπορεί να αποτρέψει την ανάπτυξη όγκων που εκφράζουν EGFR και να βελτιώσει την κατάσταση του ασθενούς.
 

Ο HER2 θεωρείται ως στόχος φαρμάκων για τη θεραπεία του καρκίνου, καθώς η υπερέκφρασή του εμπλέκεται στην ανάπτυξη πολλών τύπων καρκίνου [5].
Ο υποδοχέας 2 του ανθρώπινου επιδερμικού αυξητικού παράγοντα (HER2) έχει σημαντικό ρόλο στην επιθετικότητα του καρκίνου και στην κακή του πρόγνωση. Συγκεκριμένα, για την αποτελεσματική θεραπεία του HER2-θετικού καρκίνου, αναπτύχθηκαν μικρομοριακοί αναστολείς για να στοχεύσουν την κινάση HER2.
Η κουρκουμίνη, μόνη της ή σε συνδυασμό με ανάλογες προς αυτήν ουσίες, μπορεί να δράσει σε κυτταρικές καλλιέργειες καρκίνου του μαστού και να αναστείλει τον HER2-TK [6].


Πρωτεϊνική κινάση Β (Αkt) και ο στόχος των θηλαστικών της ραπαμυκίνης [mammalian target of rapamycin (mTor) 

Οι αλλαγές (μετάλλαξη και ενίσχυση) στην πρωτεϊνική κινάση Β, που ονομάζεται Akt, σχετίζονται με την καρκινογένεση [7].
Μαζί με την Akt παρεμβαίνει η mTor (κινάση) στον έλεγχο της ανάπτυξης και του πολλαπλασιασμού των καρκινικών κυττάρων. Η mTor είναι μια κινάση που στους ανθρώπους, που κωδικοποιείται από το Γονίδιο MTOR . H mTOR είναι μέλος της οικογένειας πρωτεϊνικών κινασών που σχετίζονται με τη φωσφατιδυλινοσιτόλη 3-κινάση [8].
Η σηματοδότηση Akt/mTOR παίζει σημαντικό ρόλο στην ογκογένεση και είναι απορυθμισμένη σε πολλούς όγκους.
Στα καρκινικά κύτταρα του μαστού, η κουρκουμίνη μείωσε την πρωτεΐνη Akt με τρόπο δοσοεξαρτώμενο και χρονοεξαρτώμενο και προκάλεσε αυτοφαγία και καταστολή της οδού ουβικιτίνης-πρωτεασώματος [9].


To μονοπάτι σηματοδότησης PI3K/Akt

Επιπλέον, έχει υποτεθεί ότι οι αποπτωτικές και αυτοφαγικές ικανότητες της κουρκουμίνης στα καρκινικά κύτταρα του μαστού πραγματοποιούνται μπλοκάροντας το μονοπάτι σηματοδότησης PI3K/Akt [10]. Οι φωσφοϊνοσιτιδο 3-κινάσες ( PI3Ks ), που ονομάζονται επίσης 3-κινάσες φωσφατιδυλινοσιτόλης , είναι μια οικογένεια ενζύμων που εμπλέκονται σε κυτταρικές λειτουργίες όπως η κυτταρική ανάπτυξη, ο πολλαπλασιασμός, η διαφοροποίηση, η κινητικότητα, η επιβίωση και η ενδοκυτταρική διακίνηση, τα οποία με τη σειρά τους εμπλέκονται στον καρκίνο.
Η αποπτωτική δράση της κουρκουμίνης έχει επίσης παρατηρηθεί μετά από θεραπεία των κυττάρων MCF-7 με κουρκουμίνη μαζί με αναστολέα της PI3K, υποδηλώνοντας μια συνεργιτική δράση [11].


Kυτταρική σηματοδότηση του EGFR

Η κουρκουμίνη είναι επίσης ικανή να παρεμβαίνει στο μονοπάτι κυτταρικής σηματοδότησης του EGFR, μιας οικογένειας κινασών τυροσίνης υποδοχέα, που αναφέρεται ότι σχετίζεται με τον πολλαπλασιασμό, την προσκόλληση, τη μετανάστευση και τη διαφοροποίηση των καρκινικών κυττάρων [12, 13].
Επομένως, η τροποποίηση του EGFR αντιπροσωπεύει μια καλή στρατηγική για τη θεραπεία του καρκίνου. Η κουρκουμίνη ανέστειλε την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων του μαστού μειώνοντας τη σηματοδότηση του EGFR και μειώνοντας τα επίπεδα EGFR και Akt [14, 15].

Παράγοντας 2 του ερυθροειδούς πυρηνικού παράγοντα [Nuclear factor erythroid 2-related factor 2 (Nrf2).

Ο Nrf2 είναι ένας μεταγραφικός παράγοντας, που στους ανθρώπους κωδικοποιείται από το γονίδιο NFE2L2. Ο μη φυσιολογικός μεταβολισμός των καρκινικών κυττάρων σχετίζεται στενά με την εμφάνιση και την ανάπτυξη καρκίνου του μαστού, κατά τον οποίο η έκφραση του Nrf2 είναι μεγάλης σημασίας. Η υπερέκφραση του Nrf2 προήγαγε τον πολλαπλασιασμό και τη μετανάστευση των καρκινικών κυττάρων του μαστού [16].


Η κουρκουμίνη ασκεί τις χημειοπροληπτικές και αντιπολλαπλασιαστικές της δράσεις και μέσω της τροποποίησης του μεταγραφικού παράγοντα Nrf2, ο οποίος ρυθμίζει διαφορετικά γονίδια για τις πρωτεΐνες που είναι υπεύθυνες για την αποτοξίνωση των ηλεκτροφίλων και των ελευθέρων ριζών (ROS), καθώς και την εξάλειψη ή την αποκατάσταση ορισμένων από τα κατεστραμμένα προϊόντα τους [17,18].

Υποδοχέας οιστρογόνου

Οι αντιπολλαπλασιαστικές ικανότητες της κουρκουμίνης είναι οιστρογονοεξαρτώμενες . Έχει βρεθεί ότι η κουρκουμίνη δρα στους υποδοχείς οιστρογόνου (ΕR), που είναι θετικοί στα MCF-7. Τα MCF-7 είναι μια σειρά καρκινικών κυττάρων του μαστού, που απομονώθηκε το 1970 από μια γυναίκα λευκής φυλής. Έχει βρεθεί ότι η κουρκουμίνη καταστέλλει την έκφραση του υποδοχέα οιστρογόνου (ΕR) σε κατάντη γονίδια όπως το pS2 και ο TGF-beta (μετασχηματιστικός αυξητικός παράγοντας) σε ER-θετικά κύτταρα MCF-7, και αυτή η ικανότητα εξαρτάται επίσης από την παρουσία οιστρογόνου.


Ωστόσο, η κουρκουμίνη έδειξε αποτελεσματικές αντι-επεμβατικές δραστηριότητες in vitro που δεν εξαρτώνται από οιστρογόνα στα ER-αρνητικά MDA-MB-231 καρκινικά κύτταρα του μαστού. Αυτές οι ενδιαφέρουσες δραστηριότητες φάνηκε να διαμεσολαβούνται μέσω της προς τα κάτω ρύθμισης της MMP-2 (μεταλλοπρωτεϊνάση μήτρας) και της ανοδικής ρύθμισης του TIMP-1 (ιστικός αναστολέας της μεταλλοπρωτεϊνάσης), δύο μορίων που εμπλέκονται στη ρύθμιση της εισβολής καρκινικών κυττάρων [19].


miRNA

Τα MicroRNA ( miRNA ) είναι μικρά, μονόκλωνα, μη κωδικοποιητικά μόρια RNA που περιέχουν 18-22 νουκλεοτίδια που εμπλέκονται σε διάφορες ασθένειες, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου). Πρόσφατα, έχει αναφερθεί η δυνατότητα της κουρκουμίνης να ρυθμίζει την έκφραση των miRNAs. στα καρκινικά κύτταρα του μαστού [20].

Oγκογόνα γονίδια (miR-19a και miR-19b) και ογκοκατασταλτικών miRNAs (miR-15a, miR-16, miR-34a, miR-146b-5p και miR-181b)

Η κουρκουμίνη ήταν σε θέση να επηρεάσει την έκφραση των ογκογόνων (miR-19a και miR-19b) και των ογκοκατασταλτικών miRNAs (miR-15a, miR-16, miR-34a, miR-146b-5p και miR-181b) στον καρκίνο του μαστού κύτταρα. Συνεπεία τούτου, παρατηρήθηκε η καταστολή της ογκογένεσης και της μετάστασης και η πρόκληση απόπτωσης[21].


Πρωτεϊνική κινάση ενεργοποιημένη από τη μονοφωσφορική αδενοσίνη [adenosine monophosphate-activated protein kinase, AMPK]

Ένας από τους κεντρικούς ρυθμιστές του μεταβολισμού των κυττάρων και του οργανισμού των θηλαστικών είναι το κυτταρικό ένζυμο πρωτεϊνική κινάση ενεργοποιημένη από τη μονοφωσφορική αδενοσίνη [adenosine monophosphate-activated protein kinase,AMPK] , που μερικές φορές αποκαλείται ''κύριος μεταβολικός διακόπτης'' “metabolic master switch”, διότι παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του μεταβολισμού και στη ρύθμιση της ομοιοστασίας της ενέργειας. Η ΑΜΡΚ ενεργοποιείται όταν τα ενδοκυτταρικά επίπεδα ATP χαμηλώνουν. Η AMPK παίζει κρίσιμους ρόλους στη ρύθμιση της ανάπτυξης και στον επαναπρογραμματισμό του μεταβολισμού και πρόσφατα έχει συνδεθεί με κυτταρικές διεργασίες, συμπεριλαμβανομένης της αυτοφαγίας και της πολικότητας των κυττάρων.


Η μείωση της βιολογικής δραστηριότητας της AMPK ή η μείωση των επιπέδων της συμβάλουν στην προαγωγή της ογκογένεσης του μαστού και σχετίζεται με προχωρημένο καρκίνο του μαστού και φτωχά κλινικά αποτελέσματα. Άφθονα στοιχεία υποδεικνύουν ότι η AMPK παίζει κρίσιμο ρόλο στον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων και στην ανάπτυξη του όγκου πέρα από τη διατήρηση της ενεργειακής ομοιόστασης [22, 23]
Η ενεργοποίηση της AMPK καταστέλλει την πρωτεινοσύνθεση, μέσω της αναστολής του mTOR, με το TCS2 και αναστέλλει την εξέλιξη του όγκου[24].

Πρωτεΐνη κινάση-3 (SIK3) που προκαλείται από αλάτι [salt-induced kinase-3 (SIK3) protein]

Τριπλά Αρνητικός καρκίνος του Μαστού (Triple Negative Breast Cancer) είναι ο καρκίνος που δεν εκφράζει ορμονικούς υποδοχείς και στον οποίο απουσιάζει η πρωτεΐνη HER2. Αυτό σημαίνει ότι η ανάπτυξή του δεν τροφοδοτείται από τα οιστρογόνα και δεν επηρεάζεται από την πρωτεΐνη HER2. Έχει βρεθεί για πρώτη φορά ότι, η κουρκουμίνη αναστέλλει αποτελεσματικά την ανάπτυξη τριπλά αρνητικών όγκων καρκίνου του μαστού (TNBC), αναστέλλοντας την έκφραση της πρωτεΐνης κινάσης-3 (SIK3) που προκαλείται από αλάτι σε ξενομοσχευμένα ποντίκια όγκου που προέρχονται από ασθενείς (TNBC-PDX)[25].

Εκτός από τις παραπάνω βιοχημικές οδούς καρκινογένεσης που περιγράφηκαν ότι επηρεάζεται η δράση τους από την κουρκουμίνη υπάρχουν επίσης και άλλοι μηχανισμοί αντικαρκινικής δράσης αυτής της φυσικής ουσίας που δεν περιλαμβάνονται στο παρόν άρθρο.


Η κουρκουμίνη που χορηγήθηκε σε διαφορετικές συγκεντρώσεις και μέσω διαφορετικών οδών χορήγησης ανέστειλε τον πολλαπλασιασμό, μείωσε τη βιωσιμότητα και προκάλεσε απόπτωση σε κύτταρα καρκίνου του μαστού ανθρώπου και ζώων.

Τα σκευάσματα νανοσωματιδίων κουρκουμίνης που χορηγήθηκαν από το στόμα, μέσω εμφυτεύματος, και ενδοπεριτοναϊκά μείωσαν τον όγκο του όγκου των μαστικών κυττάρων του ανθρώπου και του ποντικού in vivo. Επιπλέον, τα νανοσκευάσματα κουρκουμίνης ασκούν θετικά αποτελέσματα στην αναστολή ανάπτυξης όγκου σε ζωικά μοντέλα καρκίνου του μαστού[26].


Αν και έχει συσσωρευτεί μεγάλος αριθμός μελετών για την αντικαρκινική δράση της κουρκουμίνης, οι εφαρμογές της απλής σκόνης κουρκουμίνης έχουν περιορισμούς, διότι επιδεικνύει μικρή απορροφητικότητα και βιδιαθεσιμότα[27].

Παρά τα εντυπωσιακά αντικαρκινικά αποτελέσματα της κουρκουμίνης σε εργαστηριακές έρευνες και σε έρευνες επί πειραματοζώων, εν τούτοις στους ανθρώπους η αντικαρκινική δράση για να προκληθεί πρέπει να χορηγούνται καθημερινά 8-12 γραμμάρια απλής σκόνης κουρκουμίνης, διότι είναι δυσαπορρόφητη και επιδεικνύει πτωχή βιοδιαθεσιμότητα.

 

Αυτό το μειονέκτημα φαίνεται ότι ξεπερνιέται, διότι με τη βοήθεια της νανοτεχνολογίας έχει παρασκευαστεί η μικκυλιακή κουρκουμίνη (Curcugkel), η οποία είναι πιο ευαπορρόφητη από την απλή σκόνη κουρκουμίνης κατά 18.500%. Έτσι μια κάψουλα υγρής μικκυλιακής κουρκουμίνης είναι ισοδύναμη με 16 κάψουλες απλής μικκυλιακής κουρκουμίνης. Η λήψη μιας κάψουλας Curcugkel ως εξασφαλίζει την ανίχνευση κουρκουμίνης στο αίμα όλο το εικοσιτετράωρο.

 

Η χορήγηση απλής σκόνης κουρκουμίνης μαζί με πιπερίνη αυξάνει την απορροφητικότητα και βιοδιαθεσιμότητα της κουρκουμίνης μόνο κατά 2000%. Το ποσοστό αυτό απορρόφησης δεν μπορεί να συγκριθεί με το ποσοστό απορρόφησης του Curcugkel που είναι αυξημένο κατά 18.500%. Έτσι οι ασθενείς με οποιαδήποτε μορφή καρκίνου μπορούν να παίρνουν συμπληρωματικά Curcugkel αφού έχουν ολοκληρώσει τη συμβατική θεραπεία που τους έχουν συστήσει οι θεράποντες ιατροί τους.

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση
1.Akram M, Iqbal M, Daniyal M, Khan AU. Awareness and current knowledge of breast cancer. Biol Res. 2017 Oct 2;50(1):33.
2. Giordano A, Tommonaro G. Curcumin and Cancer. Nutrients. 2019 Oct 5;11(10):2376
3.Liu, Q.; Loo, W.T.Y.; Sze, S.C.W.; Tong, Y. Curcumin inhibits cell proliferation of MDA-MB-231 and BT-483 breast cancer cells mediated by down-regulation of NFκB, cyclinD and MMP-1 transcription. Phytomedicine 2009, 16, 916–922.
4.Kim, J.M.; Noh, E.M.; Kwon, K.B.; Kim, J.S.; You, Y.O.; Hwang, J.K.; Hwang, B.M.; Kim, B.S.; Lee, S.H.; Lee, S.J.; et al. Curcumin suppresses the TPA-induced invasion through inhibition of PKCα-dependent MMP-expression in MCF-7 human breast cancer cells. Phytomedicine 2012, 19, 1085–1092.
5.Klapper, L.N.; Kirschbaum, M.H.; Sela, M.; Yarden, Y. Biochemical and clinical implications of the ErbB/HER signaling network of growth factor receptors. Adv. Cancer Res. 2000, 77, 25–79.
6.Yim-im, W.; Sawatdichaikul, O.; Semsri, S.; Horata, N.; Mokmak, W.; Tongsima, S.; Suksamrarn, A.; Choowongkomon, K. Computational Analyses of Curcuminoid Analogs against Kinase Domain of HER2. BMC Bioinform. 2014, 15, 261.
7. Roy N.K., Bordoloi D., Monisha J., Padmavathi G., Kotoky J., Golla R., Kunnumakkara A.B. Specific targeting of Akt kinase isoforms: Taking the precise path for prevention and treatment of cancer. Curr. Drug Targets. 2017;18:421–435.
8.[ Tan H.K., Moad A.I., Tan M.L. The mTOR signalling pathway in cancer and the potential mTOR inhibitory activities of natural phytochemicals. Asian Pac. J. Cancer Prev. 2014;15:6463–6475.
9.Guan F., Ding Y., Zhang Y., Zhou Y., Li M., Wang C. Curcumin suppresses proliferation and migration of MDA-MB-231 breast cancer cells through autophagy-dependent Akt degradation. PLoS ONE. 2016;11:e0146553.
10.Akkoç Y., Berrak Ö., Arısan E.D., Obakan P., Çoker-Gürkan A., Palavan-Ünsal N. Inhibition of PI3K signaling triggered apoptotic potential of curcumin which is hindered by Bcl2 through activation of autophagy in MCF-7 cells. Biomed. Pharmacother. 2015;71:161–171.
11.Jia T., Zhang L., Duan Y., Zhang M., Wang G., Zhang J., Zhao Z. The differential susceptibilities of MCF-7 and MDA-MB-231 cells to the cytotoxic effects of curcumin are associated with the PI3K/Akt-SKP2-Cip/Kips pathway. Cancer Cell. Int. 2014;14:126.
12.Yarden Y. The EGFR family and its ligands in human cancer: Signalling mechanisms and therapeutic opportunities. Eur. J. Cancer. 2001;37:S3–S8. doi: 10.1016/S0959-8049(01)00230-1. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
13. Starok M., Preira P., Vayssade M., Haupt K., Salome’ L., Rossi C. EGFR inhibition by curcumin in cancer cells: A dual mode of action. Biomacromolecules. 2015;16:1634–1642.
14.Sun X.D., Liu X.E., Huang D.S. Curcumin induces apoptosis of triple-negative breast cancer cells by inhibition of EGFR expression. Mol. Med. Rep. 2012;6:1267–1270. doi: 10.3892/mmr.2012.1103. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
15. Somers-Edgar T.J., Scandlyn M.J., Stuart E.C., Le Nedelec M.J., Valentine S.P., Rosengren R.J. The combination of epigallocatechin gallate and curcumin suppresses ER alpha-breast cancer cell growth in vitro and in vivo. Int. J. Cancer. 2008;122:1966–1971.
16.Zhang HS, Zhang ZG, Du GY, Sun HL, Liu HY, Zhou Z, Gou XM, Wu XH, Yu XY, Huang YH. Nrf2 promotes breast cancer cell migration via up-regulation of G6PD/HIF-1α/Notch1 axis. J Cell Mol Med. 2019 May;23(5):3451-3463.
17.Kwak M.K., Kensler T.W. Targeting NRF2 signaling for cancer chemoprevention. Toxicol. Appl. Pharmacol. 2010;244:66–76. doi: 10.1016/j.taap.2009.08.028. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
18. Chen B., Zhang Y., Wang Y., Rao J., Jiang X., Xu Z. Curcumin inhibits proliferation of breast cancer cells through Nrf2-mediated down-regulation of Fen1 expression. J. Steroid Biochem. Mol. Biol. 2014;143:11–18. doi: 10.1016/j.jsbmb.2014.01.009. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
19. Shao Z.M., Shen Z.Z., Liu C.H., Sartippour M.R., Go V.L., Heber D., Nguyen M. Curcumin exerts multiple suppressive effects on human breast carcinoma cells. Int. J. Cancer. 2002;98:234–240.
20. Norouzi S., Majeed M., Pirro M., Generali D., Sahebkar A. Curcumin as an Adjunct Therapy and microRNA Modulator in Breast Cancer. Curr. Pharm. Design. 2018;24:171–177
21.Norouzi, S.; Majeed, M.; Pirro, M.; Generali, D.; Sahebkar, A. Curcumin as an Adjunct Therapy and microRNA Modulator in Breast Cancer. Curr. Pharm. Design 2018, 24, 171–177.
22.D. B. Shackelford, R. J. Shaw, The LKB1-AMPK pathway: Metabolism and growth control in tumour suppression. Nat. Rev. Cancer 9, 563–575 (2009).
23.H. Motoshima, B. J. Goldstein, M. Igata, E. Araki, AMPK and cell proliferation–AMPK as a therapeutic target for atherosclerosis and cancer. J. Physiol. 574, 63–71 (2006).
24.Lavanya Ponnusamy, Sathan Raj Natarajan, Karthik Thangaraj, Ravi Manoharan Therapeutic aspects of AMPK in breast cancer: Progress, challenges, and future directions. Biochim Biophys Acta Rev Cancer. 2020 Aug;1874(1):188379.
25.Tzu-Chun Cheng, John Oliver Sayseng, Shih-Hsin Tu, , Ting-Ching Juan, Chia-Lang Fang , You-Cheng Liao, Cheng-Ying Chu, , Hui-Wen Chang, Yun Yen , Li-Ching Chen , Yuan-Soon Ho. Curcumin-induced antitumor effects on triple-negative breast cancer patient-derived xenograft tumor mice through inhibiting salt-induced kinase-3 protein J Food Drug Anal. 2021 Dec 15;29(4):622-637.
26.Kênia Alves Barcelos, Carolina Rodrigues Mendonça, Matias Noll , Ana Flávia Botelho, Cristiane Raquel Dias Francischini, Marco Augusto Machado Silva. Antitumor Properties of Curcumin in Breast Cancer Based on Preclinical Studies: A Systematic Review Cancers (Basel). 2022 Apr 26;14(9):2165.
27.Anand P., Kunnumakkara A.B., Newman R.A., Aggarwal B.B. Bioavailability of curcumin: Problems and promises. Mol. Pharm. 2007;4:807–818.

Σημείωση: Το παρόν επιστημονικό άρθρο γράφτηκε για λόγους ενημέρωσης των ιατρών και των λοιπών επιστημόνων υγείας και δεν αποτελεί  μέσο διάγνωσης ή αντιμετώπισης ή πρόληψης ασθενειών, ούτε αποτελεί ιατρική συμβουλή για ασθενείς, από τον συγγραφέα ή τους συγγραφείς του άρθρου.

Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση.

Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά μπορεί να χορηγούνται συμπληρωματικά, χωρίς να παραιτούνται οι ασθενείς από  τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, που γίνονται, όταν χρειάζονται, υπό ιατρική καθοδήγηση,  παρακολούθηση και ευθύνη. Οι παρατιθέμενες διαφημίσεις εξυπηρετούν της δαπάνες συντήρησης της παρούσας ιστοσελίδας  

Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη θεωρείται κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και διώκεται βάσει της νομοθεσίας.